Wykonywanie władzy rodzicielskiej – zagadnienia ogólne

Przy zagadnieniu jakim jest wykonywanie władzy rodzicielskiej, należy przede wszystkim podkreślić iż władza ta powinna być wykonywana w taki sposób, który były odzwierciedleniem tego czego wymaga dobro dziecka i interes społeczny, z poszanowaniem godności oraz praw dziecka. Ważny jest również fakt, że rodzice dziecka uprawnieni są i zarazem zobowiązani do samodzielnego wykonywania władzy oznacza to, że każde z nich może działać samodzielnie. Żadne z nich nie może być jednak w uprzywilejowanej pozycji. W wykonywaniu władzy rodzicielskiej rodzice powinni zgodnie współdziałać oraz informować się o zamierzonych i przedsięwziętych działaniach prawnych i faktycznych. Wszelkiego rodzaju problemy w tym zakresie mogą spowodować zastosowanie odpowiednich zarządzeń ochronnych np. sąd może skierować rodziców do specjalistów zajmujących się terapią rodzinną.

Istotna sprawa dziecka

Jak już wcześniej zostało wspomniane, rodzice samodzielnie wykonują władzę rodzicielską nad małoletnimi dziećmi, jednak pewne kwestie powinny być wynikiem wspólnych decyzji. Tymi kwestiami są właśnie istotne sprawy dziecka. Do istotnych spraw dziecka zaliczyć możemy m.in. miejsce pobytu dziecka, zmiana nazwiska dziecka w trybie administracyjnym, wybór szkoły, wybór sposobu leczenia, wybór sposobu spędzania wakacji czy wyjazdy zagraniczne.

Jeśli rodzice nie są w stanie dojść do porozumienia, każde z nich może zwrócić się do sądu opiekuńczego o wydanie rozstrzygnięcia o istotnej sprawie dziecka. Sąd opiekuńczy ma również możliwość wszczęcia takiego postępowania z urzędu.

Dobro dziecka

Treść pojęcia „dobra dziecka” podlega każdorazowemu ustaleniu konkretnej sprawie. Na podstawie jednak postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 11.01.2000 r. w sprawie o sygn. I CKN 327/98 dobro dziecka można sprowadzić do zapewnienia mu warunków rozwoju osobowego i egzystencji materialnej. Dla dobra dziecka ważne są również obiektywne uwarunkowania takie jak wiek dziecka, płeć, cechy charakterologiczne rodziców, wzajemny stosunek rodziców do siebie, do dziecka oraz do krewnych rodziców.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego sformułowany jest bezwzględny obowiązek prawny stosowania prawa przez sąd kierując się interesem dziecka jako wartością nadrzędną zarówno w sferze stosowania przepisów postępowania jak i wykładni norm prawa materialnego.

Niezależnie od swoich relacji, rodzice powinni nie tylko nie utrudniać wzajemnych kontaktów dzieci z obojgiem rodziców lecz przeciwnie – aktywnie wspólnie działać, aby dzieci pozostawały w stałych stosunkach z rodzicami i przez to żyły w atmosferze, która sprzyja pogłębianiu uczuć i przywiązaniu dzieci do każdego z rodziców.

Interes społeczny

Wychowywanie dzieci przez rodziców stanowi realizację funkcji społecznej. To, że rodzice wychowują swoje dziecko oraz nim kierują, nie jest wynikiem tego, że mają nad nimi władzę, ale dlatego że troszcząc się o fizyczny i duchowy jego rozwój, przygotowują go w ten sposób do pracy dla dobra społeczeństwa. Mimo wszystko, dominuje jednak pogląd, że dobro dziecka stanowi wartość nadrzędną w stosunku do interesu społecznego. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 12.06.1992 r. w sprawie o sygn. akt. III CZP 48/92 w demokratycznym państwie prawnym trzeba wyjść nie od priorytetu społeczeństwa, lecz od jednostki ludzkiej jako wartości nadrzędnej i z tego punktu widzenia obdarzać dziecko szczególną troską.

Interes rodziców

Zgodnie z art. 95 § 3 k.r.o. sąd rozstrzygając o władzy rodzicielskiej, powinien kierować się przede wszystkim dobrem dziecka oraz interesem społecznym, a nie interesem jednego czy obojga rodziców. W praktyce nie oznacza to jednak, że interes rodziców względem dziecka nigdy nie jest brany pod uwagę. Jeżeli ochrona dobra dziecka da się pogodzić, nawet przy założeniu, że rozstrzygnięcie spowoduje przejściowe ujemne skutki dla dziecka, z interesem rodziców, to sąd nie może tego ostatniego interesu nie wziąć pod uwagę. W przypadku dopiero gdy zupełnie interes rodziców jest odmienny od interesu dziecka, sąd interes rodziców „zrzuca” na dalszy plan.

Racjonalne partnerstwo rodziców i dzieci

Dziecko to aktywny podmiot współdziałający w wykonywaniu przez jego rodziców władzę rodzicielską, a nie tylko „podwładny” rodziców, który musi wykonywać ich polecenia. Partnerstwo rodziców i dzieci polega na tym, że z jednej strony rodzice powinni w ważnych sprawach dotyczących dziecka wysłuchać je oraz w miarę możliwości wziąć pod uwagę jego rozsądne życzenia, natomiast dziecko w sytuacjach, w których może samodzielnie podejmować decyzje i składać oświadczenia wsoli, powinno wysłuchać rodziców – ich opinii i zaleceń, które są formułowane dla jego dobra.