W związku z narodzinami dziecka, ustawodawca przyznaje jego rodzicom określone uprawnienia oraz nakłada obowiązki i cele. Fakt ten kreuje stosunek prawny między rodzicami a dzieckiem zwany władzą rodzicielską. Celem jej jest dbałość o jego rozwój fizyczny jak i psychiczny, ale również ochrona interesów prawnych dziecka. Zgodnie z doktryną uważa się że władza rodzicielska stanowi prawo podmiotowe rodziców wobec dziecka.
Jak już wyżej wspomniano, władza rodzicielska przysługuje zarówno matce jak i ojcu– obojgu rodzicom. Wynika to z art. 93 k.r.o, w którym mowa o równouprawnieniu mężczyzny i kobiety w prawie rodzinnym. Istotnym jest fakt, że władzę mogą posiadać zarówno rodzice związani węzłem małżeńskim jak i rodzice dziecka pozamałżeńskiego.
Od powyższej zasady możemy jednak wyróżnić kilka wyjątków. W przypadku braku ustalenia ojcostwa lub macierzyństwa – władza wtedy przysługuje tylko temu z rodziców, którego stosunek rodzicielski jest pewny. Kolejnym wyjątkiem jest sytuacja, w której jedno z rodziców albo oboje nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych, zostali pozbawieniu władzy rodzicielskiej lub została im ona zawieszona. Rodzice mają jednak względem dziecka także prawa i obowiązki nieobjęte władzą rodzicielską jak np. prawo do osobistej styczności z dzieckiem. Zgodnie z orzeczeniem z dnia 26.09.1983 r. w sprawie o sygn.akt. III CZP 46/83 skoro osobista styczność z dzieckiem nie jest atrybutem władzy rodzicielskiej, to prawo do tego rodzice mają nawet wtedy, gdy władzy rodzicielskiej zostali pozbawieni.
Do zakresu władzy rodzicielskiej należy całokształt obowiązków i uprawnień rodziców względem osoby i majątku dziecka. To ogólne stwierdzenie można jednak skonkretyzować i podzielić władzę na kilka elementów składowych:
W przypadku pieczy nad osobą dziecka chodzi przede wszystkim o wychowanie i kierowanie dzieckiem oraz o działania kształtujące sytuację prawną dziecka. Jeśli chodzi o wychowanie i kierowanie dzieckiem mowa jest o kształtowaniu osobowości dziecka, jego postaw emocjonalnych, światopoglądu, systemu wartości, obowiązkowości ale również trosce o środowisko dziecka, nadzorowanie jego trybu życia itp. Rodzice zobowiązani są także troszczyć o zdrowie dziecka, zapewnić mu pielęgnację, leczenie mieszkanie oraz stosownie do wieku dziecka – rozrywki. Natomiast działania kształtujące sytuację prawną dziecka to między innymi określenie miejsca pobytu dziecka innego niż miejsce zamieszkania, nadanie imienia dziecku, które wpisuje się do aktu urodzenia, zgoda rodziców w sprawie badań lekarskich itp.
W przypadku pieczy nad majątkiem dziecka przede wszystkim chodzi o zarząd jego majątkiem, do którego zaliczają się wszelkie czynności faktyczne np. remonty, naprawy; czynności prawne np. kupno, sprzedać oraz czynności w postępowaniu przed sądami lub innymi organami państwowymi. Rodzice dziecka nie mogą się zrzec zarządu majątkiem dziecka, ani przenieść go na inne osoby – stanowi nieodłączny element władzy rodzicielskiej. Od rodziców wymaga się aby majątkiem dziecka zarządzali z należytą starannością. Nie ciąży na nich jednak obowiązek pomnażania tego majątku. Obowiązki rodziców w tym zakresie objęte są niekiedy kontrolą sądu opiekuńczego, głównie w przypadku czynności przekraczających zwykły zarząd. Dotyczą one najczęściej rozporządzenia majątkiem dziecka, a więc zbycia prawa własności, obciążenia np. hipoteką, a także czynności podejmowane w postępowaniach sądowych w imieniu dziecka np. zawarcie ugody.
Oboje rodzice mają takie same uprawnienia w zakresie zarządu majątkiem dziecka i każde z nich może działać samodzielnie. Powinni jednak porozumieć się między sobą w tym zakresie, a w przypadku braku porozumienia każde z nich może zwrócić się do sądu o rozstrzygnięcie sprawy dotyczącej dziecka.
Dochód z majątku dziecka powinien być przeznaczony w pierwszej kolejności na potrzeby związane z wychowaniem dziecka jak i jego rodzeństwa. Dopiero nadwyżka przeznaczona może być na inne potrzeby rodzinne.
Istnieją jednak takie sytuacje, które są wyłączone z zarządu majątkiem dziecka przez rodziców. W przypadku przedmiotów należących do dziecka, przedmiotów oddanych mu do swobodnego użytku, jego zarobki, roszczenia i zobowiązania wynikające z samodzielnie zawartej umowy o pracę, dziecko może samodzielnie w granicach przysługującej mu zdolności do czynności prawnych nimi zarządzać. Powinno jednak tego mimo wszystko w tej materii zasięgać opinii rodziców.
